Słowniczek pojęć z języka polskiego

Adresat wiersza - osoba, pojęcie lub przedmiot, do których skierowany jest utwór. Osoba mówiąca w wierszu przekazuje adresatowi swoje przeżycia, doznania czy przemyślenia.
Akapit – spójny fragment tekstu, zawarty między dwoma wcięciami.
Akcja - ciąg zdarzeń w dziele literackim lub filmowym dający się wyodrębnić w fabule utworu, stanowiący spójną całość. Akcję tworzą działania bohaterów, które zmierzają do określonego celu. Składa się ona z rozpoczęcia (zawiązania), rozwinięcia i zakończenia (rozwiązania).
Akt - część utworu dramatycznego zawierająca logiczny i samodzielny fragment akcji, zwykle zakończony zdarzeniem istotnym dla późniejszego jej przebiegu.
Antonim - każdy z pary wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu, np. ładny – brzydki.
Bohater literacki - postać występująca w utworze wpływająca na przebieg wydarzeń w nim przedstawionych. Postać pierwszoplanowa odgrywa w dziele główną rolę. Funkcja bohatera drugoplanowego jest mniej znacząca.
Chronologia - uporządkowanie wydarzeń od najdawniejszego do najbliższego naszym czasom.
Cytat - dosłowne przytoczenie fragmentu tekstu lub czyichś słów.
Dialog- rozmowa dwóch lub więcej osób.
Epitet- określenie rzeczownika odzwierciedlające cechy lub właściwości przedmiotu, rośliny, zwierzęcia, osoby bądź zjawiska. Epitet najczęściej wyrażony jest przymiotnikiem, rzadziej imiesłowem i rzeczownikiem.
Fabuła - układ zdarzeń przedstawionych w dziele literackim lub filmowym, powiązanych następstwem czasowym i relacją przyczynowo-skutkową.
Frazeologizm (związek frazeologiczny)- połączenie wyrazów utrwalone i powszechnie używane w danym języku. W związku frazeologicznym nie są istotne znaczenia pojedynczych słów- odczytuje się go jako całość.
Kontrast - zestawienie przedmiotów lub zjawisk będących przeciwieństwami.
Legenda - opowieść zawierająca elementy fantastyki i cudowności, często mówiąca o życiu świętych i męczenników. Tematem legend mogą być również początki miast i państw lub pochodzenie zjawisk przyrody.
Metafora (przenośnia)- nietypowe połączenia wyrazów, dzięki któremu przynajmniej jeden z nich zyskuje nowe znaczenie, zwane metaforycznym. Powstanie sensu przenośnego opiera się na dostrzeżeniu podobieństw pomiędzy dwoma zjawiskami i przeniesieniu nazwy jednego z nich na drugie.
Mit- opowieść fantastyczna dotycząca wierzeń ludzi żyjących w bardzo odległej przeszłości.
Monolog - dłuższa wypowiedź jednej osoby, stanowiąca całość znaczeniową.
Narracja - wypowiedź w utworze prozatorskim, przedstawiająca ciąg zdarzeń w określonym porządku, np. chronologicznym. Wyróżniamy narrację pierwszoosobową i trzecioosobową.
Narrator - osoba, która przedstawia wydarzenia w utworze prozatorskim.
Onomatopeja- wyraz naśladujący swoim brzmieniem różne dźwięki naturalne.
Podmiot liryczny- osoba wyrażająca swoje poglądy i przeżycia w utworze lirycznym.
Porównanie- zestawienie dwóch zjawisk, przedmiotów lub osób, mające na celu ukazanie ich wzajemnego podobieństwa. Wyrazy porównywane połączone są ze sobą słowami: jak, jako, jakby, niby, na kształt.
Powtórzenie- dwu- lub wielokrotne wystąpienie tego samego słowa bądź zwrotu w obrębie fragmentu danej wypowiedzi.
Pytanie retoryczne- pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi lub jest ona ogólnie znana.
Refren - powtarzający się, najczęściej po każdej zwrotce, fragment wiersza lub piosenki.
Rymy - podobnie brzmiące zakończenia wyrazów, występujące najczęściej na końcu wersów. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje rymów: rymy dokładne, w których brzmienie zakończeń słów są identyczne, oraz rymy niedokładne charakteryzujące się tylko przybliżonym podobieństwem brzmienia zakończeń wyrazów.
Rytm - powtarzalność różnych elementów np. głosek, sylab lub akcentów, w tekście literackim.
Strofa (zwrotka)- wyodrębniona graficznie część wiersza.
Synonimy (wyrazy bliskoznaczne)- wyrazy o takim samym lub bardzo podobnym znaczeniu.
Środki stylistyczne- słowa i wyrażenia mające na celu wywołanie u czytelnika określonych emocji i pobudzenie jego wyobraźni. Zaliczamy do nich m.in. epitet, porównanie, przenośnię, powtórzenie, refren, onomatopeję, pytanie retoryczne.
Świat przedstawiony- ogół zjawisk ukazanych w utworze. Jego elementami są bohaterowie oraz czas, miejsce i układ wydarzeń przedstawionych w utworze.
Wątek- ciąg zdarzeń w obrębie fabuły w dziele literackim lub filmowym, obejmujący dzieje jednej lub kilku postaci.
Wers - fragment wiersza zapisany w jednej linii.
Wydarzenie fantastyczne - sytuacja, która nie jest spotykana w rzeczywistości.
Wydarzenie realistyczne - zdarzenie, które może występować w rzeczywistości.